Ebeveynler ve eğitimcilerin çocuklarla oyun oynaması çok önemlidir. Çocuk oyun oynarken sosyal iletişimi, göz kontağı kurmayı, sıra almayı, problem çözmeyi öğrenir. Ayrıca oyun çocuğun alıcı ve ifade edici dil becerisinin gelişmesinde önemli rol oynar.
Kurallı bir oyun oynanacak ise oyuna başlarken bütün oyuncaklar çocuğun önüne toplu olarak konulmamalıdır. Oyuncaklar bir kutunun içerisine konularak sıra ile çıkartılıp oyuna dâhil edilmelidir. Oyuncakların aynı anda verilmesi çocuğun dikkatini dağıtacağı için oyun süresi kısalabilir. Oyuncak konulan kutu çocuğa verilerek dokunması, sallaması istenilebilir. Çocuğun içinde ne olduğunu tahmin etmesini isteyebilirsiniz. Kutuyu açarken "Aaa… İçinde ne var? " gibi cümleler kurarak çocuğun dikkatini çekebilirsiniz.
Kullanılan oyuncaklar birbiri ile ilişkili olmalıdır. Örneğin bebek, mama tabağı, kaşık, mama önlüğü gibi… Kutudaki oyuncaklar ile bir oyun kurulup dil gelişimi için konuşma sağlanabilmelidir. Birbiri ile ilişkili olmayan oyuncaklar oyun süresini kısaltabilir ve sözel olarak iletişim kurmamızı zorlaştırır.
Çocuğun yaş ve dil seviyesine uygun oyunlar seçilmelidir. Küçük çocukların dikkatinin çabuk dağıldığı göz önünde bulundurulmalıdır. Oyun sırasında çocuğun yaş ve dil seviyesine uygun dil kullanılmalıdır.
Yetişkin, çocuk ile oyun yonarken zevk almalı ve çocuğa bunu yansıtmalıdır. Çocuğu oyuna davet ederken ilgi çekici jest, mimik ve oyuncakları kullanmalısınız. Oyuna başladıktan sonra ve oyun sırasında dil girdisi sağlamalı, alıcı ve ifade edici dil gelişimini desteklemelisiniz
Ebeveynler oyun esnasında dili bilinçli kullanmalıdır. Oyun oynarken sürekli olarak konuşmamalısınız ya da tam aksine sessizliğe gömülmemelisiniz. Konuşması için çocuğa fırsat vermelisiniz. Bir şey sorduğunuzda biraz beklemeli, çocuğa cevap vermesi için süre tanımalısınız. Çocuk iletişimin karşılıklı olduğunu anlamalıdır. Oyun mümkün olduğunca soru-cevap şeklinde ilerlemelidir. Yansıtma, mantık yürütme, tahmin etme gibi sorular sorulmalıdır. “Bu ne? Bebek…”, “ Bebek ne yapıyor?”, “Bebeğe ne verelim?” gibi sorular ile çocuğu da iletişime katmak, ona söz hakkı vermek dil gelişimini destekleyecektir
Oyun esnasında çocuğun yaptıklarını adlandırmalısınız. Çocuğun baktığı, işaret ettiği şey hakkında konuşmalısınız. Çocuğunuz arabayı itiyorsa, siz de "Araba gidiyor, düttt!" diyerek çocuğun o an yaptığını adlandırmalı ve çocuğa onun da sözel ifade etmesi konusunda beklenti içerisinde olduğunuzu hissettirmelisiniz. Kendi yaptıklarınızı ve çocuğun yaptıklarını adlandırmak çocuğa işitsel dil girdisi sağlar.
Çocuğunuzda ifade edici dil gelişimi olmasa da oyun esnasında çocuğun ne yapmak istediğini anlayıp ona uygun cümleler kurmak onu konuşmaya teşvik edebilir. Çocuğun kullandığı dili genişletmelisiniz; o “Elma…" diyorsa, “Evet kırmızı elma." demelisiniz.
Çocuğun oyun esnasında oyuncaklara dokunmasına ve incelemesine izin vermelisiniz. Çocuklar hissederek dokunarak daha kolay öğrenebilirler. Onu dikkatli bir şekilde gözlemleyerek, ilgisine göre oyunun şekillenmesine yardım edebilirsiniz. Unutmayınız ki oyun çocuğundur. Ebeveynler çocuğun sadece oyun arkadaşı olmalıdır. Bazen ebeveynler çocuğa kafalarında tasarladıkları oyunu oynaması konusunda baskı yapabiliyor; bu da oyun esnasında çocukla çatışmaya yol açabiliyor. Oyunu siz tasarlasanız bile gidişatını çocuğa bırakabilirsiniz.
Çocuğun dil gelişimini basit, pahalı olmayan oyuncaklarla destekleyebilirsiniz. Pahalı, bütçenizi aşan oyuncaklar yerine daha basit ve evde bulunan nesneler ile oyun kurabilirsiniz. Önemli olan oyun esnasında kullanılan oyuncaklardan çok bu oyuncakların nasıl kullanıldığıdır. En iyi oyuncak oyunun kendisidir
Yetişkinler oyun esnasında çocuğu konuşmaya teşvik etmelidir. Çocuğun iletişime katkılarını başınızı sallayarak, gülümseyerek veya sözel olarak takdir ederek göstermelisiniz. Oyun bittikten sonra çocuk ile oyuncakları toplayabilir ya da yaşına uygun ise çocuğun toplamasını sağlayabilirsiniz. Oyuncakların toplanması çocuğun sorumluluk duygusunu geliştirir. Ayrıca oyuncakları toplarken "Bebeği ver...", “Topu ver..." gibi sözel yönergeler vererek işitsel dikkat ve işitsel ayırt etmesini arttırabilirsiniz.
instagram: @isitseloyun
Gülşen Yurdakul Çetinkaya
İşitme Engelliler Öğretmeni
Karadeniz Teknik Üniversitesi 2005