Bebeğiniz 0-12 aylıkken her yaptığınız şeyi ve bunu neden yaptığınızı anlayamayabilir ama durum buyken bile ona kitap okumak yıllarca sürecek bir “birlikte bir şey yapmak” eylemidir. Daha da önemlisi bebeğinizin ussal gelişimine önemli katkı sağlar. Ona kitap okurken sesinizi belli karakterlere büründürerek ya da sesinizle canlandırmalar yaparak bebeğinize iletişim becerilerini geliştirmesinde yardımcı olabilirsiniz. Sayılar, nesneler, renkler ve şekilleri tanıtabilir, dinleme, hatırlama ve sözcük dağarcığını geliştirmesine destek olabilir ve çevresindeki dünyayı anlamlandırıp tanıması için yol gösterebilirsiniz. Böylece, bebeğiniz bir yaşına geldiğinde ana dilini konuşmak için tüm sesleri öğrenmiş olur.
Bebeklere ne kadar çok öykü okursanız o kadar çok sözcük öğrenmiş olurlar. Farklı sözcüleri görsellerle bezenmiş kitaplar eşliğinde duyduğunda bir bebeğin beyninde sözcükler arası bir ağ da kurulur. Kendisine kitap okunmuş iki yaşındaki bir çocuk, kendisine kitap okunmamış bir çocuğa kıyasla 2 misli sözcük bilir. Ona kitap okuduğunuzda, bebeğiniz sizin seslendirmenizle farklı duyguların dile gelişini fark eder. Bu fark ediş, sosyal ve duyusal gelişmeye yardımcı olur; bebeğinizin kitaba dokunması, odaklanması, bakması ve sorulara yanıt vermeye başlaması için onu cesaretlendirir; sesleri kopyalayarak, resimleri ayırt edip sözcük öğrenerek dili kullanma yetilerini geliştirir.
0-12 Ay Sürecinde Farklı Dönemler
Bebekler onlara okuduğunuz kitapların öykülerini ya da resimlerini anlamlandıramazlar ama yüzlere, canlı renklere ve şekillere odaklanabilirler. Siz bebeğinizi kucağınıza alıp ona kitabı okursanız, ninni söylediğinizdeki etkiyi yaratarak onun sakinleşmesine yardımcı olabilirsiniz.
· 0-4 ay aralığı: Bu dönemde bebekler, kendi fizyolojik kontrollerini ve çok kısıtlı da olsa çevrelerini tanımaya başlar. Bebeğinizin odasını dekore ederken nasıl bazı nesnelerin (oyuncak, müzik kutusu, yatıştırıcı renkli duvarlar, üzerinde bebeklerin seveceği şekiller olan yatak örtüleri, neşeli bir lamba gibi) varlığından emin oluyorsanız, bebek kitaplarının da onun görebileceği bir yerde olmasına dikkat etmelisiniz. Kitap, doğduğu andan itibaren bebeğinizin ortamının bir parçası olmalı. Bebeğiniz siz ona kitap okurken sizden gördüğü ilgiyi, ses değişikliğini, yüz ifadelerini anlayabilir ve size gülücükle, heyecanlı hareketlerle ve hatta seslerle tepki verebilir.
· 4–6 ay aralığı: Bebeğiniz bu aylarda kitaplara çevrelerindeki diğer yeni nesnelere yapacağı gibi ilgi duymaya başlar. Kitapları eline alır, ağzına götürür, ısırır ve atar. Bu dönemde dayanıklı olmaları bakımından naylon, kalın karton ya da kumaş kitapları tercih etmenizde yarar var. Bu kitapların sağlığa zararsız maddelerden yapıldığına dikkat etmelisiniz. Kitaplar canlı renklerde ve çocuğunuzun çevresinde sürekli gördüğü nesneleri içermeli. Metinler ise ninniye benzer nitelikte ritmik ve tekrar özellikli olmalı.
· 6-12 ay aralığı: Bu dönemde bebeğiniz çevresine daha dikkatle bakar ve nesneleri tanır. Kitaplardaki resimleri çevresindeki nesnelerle ilişkilendirerek tanımaya başlar. Bazı resimleri, sayfaları ve kitapları tercih etmeye de başlayabilir. Bazı öyküleri diğerlerinden daha çok sevebilir. Bu daha ilerideki aylarda beğenmediği kitapları sevmemeye devam edeceği anlamına gelmez. Daha sonra tercihleri ve dikkat ettikleri şeyler değişebilir. Bebeğiniz siz okurken artık size, sesleri tonlamanıza, sözcüklerin söylenişine hatta öyküye tepki vermeye başlayacaktır. Bu nedenle çıkardığınız sesler çok önemli. 12 aylık olduğunda bebeğiniz artık sayfaları çevirmeye, kitaba dokunmaya, içerikteki bazı resimlere vurmaya ya da parmağıyla göstermeye ve sizin seslerinizi taklit etmeye başlayacaktır.
Bebeğinize ne zaman okumalısınız?
Her gün öğle uykusu veya akşam uykusundan önce okuma alışkanlığı edinin. Bu zamanlarda okumak çocuğunuzla sizin yatmadan önce yakınlık ve bağlantı kurmanızı da sağlayacak. Yatmadan önce okuma eylemi düzenli hale geldiğinde çocuğunuzun huzurlu bir uykuya dalmasına da yardımcı olacaktır. Günün diğer zaman dilimlerinde de bebeğinize okuyabilirsiniz; özellikle karnı tok, altı temiz ve dikkati tamken. Bebeğinizle bir yerlerde bir şeyleri beklerken ya da seyahat ederken de kitap okuyarak onu oyalamak iyi bir fikir olabilir. Böylece sizin kollarınızdayken, ses tonunuzun sürekli değiştiği ve dikkatini çekecek türden okumalar yaptığınızda bebeğinizin sıkılmasını önleyebilirsiniz.
Bebeğinize nasıl kitap okumalısınız?
Küçük yavrunuzu kucağınıza alıp kitap okumak öyle özel bir yetenek gerektirmiyor. Hatta saatlerinizi de almayacaktır. Sadece birkaç dakika okumanız ama bu eylemi sıklıkla tekrarlamanız yeterli olacaktır. Tüm kitabı bitirmeyi hedeflemeyin. Bebeğiniz kitabın bütünlüğünü anlayamayabilir. Bu nedenle onun hoşlandığı resimler ya da sayfalarda zaman geçirebilirsiniz.
Kitap okurken bebeğinizi kucağınızda tutmanız, onun kendisini güvende hissetmesini sağlayacaktır ve bebeğinizle sizi birbirinize daha da bağlayacaktır.
Sesinizi değiştirerek, alçaltıp yükselterek, araç ve nesnelere ait sesleri taklit ederek, karakterler için ayrı sesler yaparak okursanız bebeğinizin odakta kalma süresini uzatabilirsiniz.
Kitabı baştan sona okumak yerine ara ara bebeğinize soru sorabilir, elinizle resimleri göstererek yorum yapabilir, odaklanmasını sağlayabilirsiniz. Örneğin, kitaptaki öykü bir tavşan hakkındaysa, “Ah tavşana bak!”, “Tavşan nerede?” “İşte bak! Tavşan oradaymış!” “Ne şeker tavşanmış!” gibi kitabın kahramanını ya da nesneyi sürekli işaret edici bir dil kullanabilirsiniz. Böylece çocuğunuz kitaba tepki verme ya da öyküyü anlama yaşında olmasa da siz kitap okuma temelini atmış olursuz.
Kitap okurken kitabın içindeki hareketleri yapmanız da yararlı olacaktır. Örneğin, at üzerinde nasıl gidildiğini kucağınızda oturan bebeğinizi “dıgıdık dıgıdık” diyerek zıplatmanız onun hem sese hem de kitaptaki imgeye dikkatini vermesini kolaylaştırabilir. Üstelik neşeli anlar da yaşayabilirisiniz.
Aynı kitabı tekrar tekrar okumak bebeğinizin hafızasını ve kitaptaki nesneleri, sesleri, eylemleri ve karakterleri gerçek hayat ile ilişkilendirmesini sağlayacaktır.
Bebeğiniz daha küçücükken kitapları ağzına götürebilir. Bu onların kitabın malzemesini, dokusunu, tadını tanımasını sağlar. Kitapları yemesini istemeyiz ama bebeklerin dünyayı tanıma şekli bu değil mi? Biraz büyüyünce de kitabı birlikte tutarak, onun doğru kullanımını öğretmiş olursunuz.
Bebeğinize ne okumalısınız?
Unutmayın, bebeğiniz hayatının ilk birkaç ayında sizin sesinizden ve varlığınızdan keyif alacaktır. Bu nedenle bu dönemde ona herhangi bir şeyi okuyabilirsiniz. Tercih edeceğiniz kitaplar renkli, uyaklı, basit içerikli, tekrar eden sözcüklerden oluşan ve arka planın tek renk olduğu, basit resimlerin bulunduğu kitaplar olmalı.
Bebeğiniz konuşmaya başlıyormuş gibi olunca yeni sözcük öğrenimi için ona sözcük ve cümle tekrarlatacak kitaplar seçin. Bu dönem için dokuları, sürprizleri ve sesleri olan kitaplar bebeklerin çok ilgisini çeker. Kalın karton kitaplar sayfa çevrimlerinde kolaylık sağlar. Hatta, siz bebeğinizin tanıdığı kişilerin ve nesnelerin fotoğraflarını yapıştırdığınız bir karton kitap yapabilir ve ailenize özel bu kitabı bebeğinize okurken birlikte çok eğlenebilirsiniz.
Bebeğinizin iyi bir okur olarak büyümesi yolunda bir başka ipucu ise emeklediği zaman oyuncaklarının arasında, uzandığı her yerde, yatağının içinde bile kitap bulunması. İyi bir okur yetiştirmenin bir başka önemli yolu ise bebeğinize okuyan bir ebeveyn olarak bir model oluşturmanız ve onun sizi hem kendiniz için hem de onun için okurken görmesini sağlamanız.
Bebeğinize kitap okumak onun bilişsel, ruhsal ve ilişkisel gelişimine müthiş bir katkı sağlayacaktır. Ama her şeyden de önemlisi, bebeğinizin en çok ihtiyacı olan şeye sahip olmasını sağlayacaktır; size yakın olmayı, çünkü kitap okuma eylemi çocuğunuzu yanınıza alıp onu yakınlığınızın güvencesinde tuttuğunuz bir zamanda sesinizi ve elinizdeki kitabı kullanarak ona koca bir dünyayı ve hayatı ilk defa deneyimlendirdiğiniz büyülü bir andır.
instagram: cikolata_yayinevi
Prof. Dr. Meltem Erinçmen Kânoğlu
Amerikan School of Kuwait
İstanbul Üniversitesi Amerikan Kültürü ve Edebiyatı
Boğaziçi Üniversitesi - Mütercim Tercümanlık
Marmara Üniversitesi - İletişim Bilimleri
Kaynaklar:
Balmain, Melissa. “Age-by-Age Guide to Reading to Your Baby.” Parents. 2002.
Guinagh, Barry J., and Jester R. Emile. “How Parents Read to Children.” Theory Into Practice 11, no. 3 (1972).
"Keep Your Child on Track", http://www.readingbrightstart.org/
Kupetz, Barbara N., and Green Elise Jepson. “Sharing Books with Infants and Toddlers: Facing the Challenges.” Young Children 52, no. 2 (1997).
Lewis, K. N.. "Reading Books to Babies".https://kidshealth.org/en/parents/reading-babies.html#:~:text=When%20and%20How%20to%20Read&text=Read%20aloud%20for%20a%20few,chance%20to%20cuddle%20and%20connect.
0-3 yaş aralığındaki bebeğinize okuyabileceğiniz Şanslı Dinozor Bo ve Avuç İçi Kitaplarım Dizileri'ne göz atın!
Commentaires