ÇOCUĞUNUZA SİBER ZORBALIK KONUSUNDA NASIL YARDIMCI OLABİLİRSİNİZ?
Siber zorbalık internette çevrimiçiyken bir kişinin kendisini koruyamayan diğer kişiye sürekli kötü davranması ve onun kendisini kötü hissetmesine neden olması anlamına gelir. Çocuğunuz bu durumun mağduru olabilirken aynı zamanda zorba konumunda da olabilir. Bu nedenle internet ortamındayken çocuklarımıza yaptıkları şakalara, yazdıkları yorumlara ve paylaştıkları görsellere dikkat etmelerini öğretmeliyiz çünkü farkında olmadan başkalarını üzüyor olabilirler hatta paylaşımları nedeniyle zorbalığa maruz kalabilirler. Bir önceki yazıda etraflıca anlattığım üzere duygudaşlık bu nedenle çok önemlidir.
Çocuklarınız çevrimiçiyken sosyal medya hesaplarında sohbet ederken, oyun oynarken ya da mesajlaşırken zorbalığa maruz kalabilecekleri ya da zorbalık yapabilecekleri pek çok ortamda var olabilirler. Zorbalık konusunda faklı yaş gruplarıyla seviyelerine göre konuşmalısınız.
10 yaş altındaki çocuğuma zorbalık hakkında hangi soruları sorabilirim?
Birisi sana kötü davransa nasıl hissedersin?
Arkadaşın sandığın birisi çevrimiçiyken aniden sana kötü davransaydı nasıl hissederdin? Ya da seni arkadaşı sanan birine sen aniden kötü davranırsan o kendini nasıl hisseder?
Çevrimiçi oyun oynarken kaybediyorsan kızıp üzülür müsün? Birisi sen kaybediyorsun diye seninle alay etse ne hissedersin? Peki başkası oyunda yenilirken sen onunla alay edersen o nasıl hisseder?
Görüldüğü üzere 10 yaş altındaki çocuklara yönelteceğiniz sorular basit ve duygulara yönelik.
Tween veya ergen çocuğuma zorbalık hakkında hangi soruları sorabilirim?
Zorbalık konusunu ergenlerle konuşurken belki bir mizansen ya da olay üzerinden ilerlemeniz konuya odaklanmada size yardımcı olacaktır. Örneğin çevrimiçi bir oyunda çocuğunuzun arkadaşı yeni ya da acemi bir oyuncuya veya özellikle bir oyuncuya kötü davranıyor, onun oyundan çıkmasına neden oluyorsa ve davranışının önemli olmadığını çünkü bunun bir oyun olduğunu söylüyorsa çocuğunuza aşağıdaki soruları yöneltebilirsiniz:
Başkalarını inciteceğini bildiğin halde bu şekilde davranmak sence haklı gösterilebilir mi?
Tanımadığınız kişilerin kötü hissetmesi pahasına arkadaşınızı mutlu etmek doğru bir şey mi?
Böyle bir ikilemde kalırsan kime danışırsın?
Sence bu durumda ne yapmak gerekir?
10 yaş üzeri çocuklara daha karmaşık, düşünmeye yönelik sorular yöneltebilirsiniz çünkü bu yaş grubu çocuklar çevrimiçiyken sosyal açıdan daha karmaşık durumları deneyimlemektedirler.
Çocuğumu siber zorbalıktan nasıl korurum?
Çocuğunuzu siber zorbalıktan koruyabilmek için atabileceğiniz birkaç önemli adım var.
Zorbalık konusunu çocuğunuz internetle tanışırken ve henüz zorbalıkla karşılaşmamışken konuşmalısınız.
Çocuğunuza zorbalığa maruz kalınca size söylediğinde aşırı tepki (interneti kapatma, iletişim aletini elinden almak gibi) vermeyeceğinizin güvencesini vermelisiniz. Çocuğunuz size geldiğinde ona yardımcı olacağınız konusunda size güvenmeli.
Çocuğunuza internette hangi siteleri ziyaret ettiğini ve eylemlerini size söylemesini isteyin. Böylelikle siz de bu siteleri kontrol edebilir, bu sitelerin kültürel altyapılarını ve kullanıcı profillerini öğrenebilirsiniz. Bu da çocuğunuzun başına kötü bir şey gelmeden önleme şansını size verir.
Dijital ebeveyn olarak çocuklarınıza öğreteceğiniz en önemli özellik kendilerine güvenmeleri; çocuklarınız kendilerine yapılan kötü davranışları kontrol edemese de bu davranışlar karşısında duygularını kontrol etmeyi öğrenebilir. O an için kocaman ve başa çıkılmaz gibi görünen sorunların zaman geçtikçe önemsizleşeceğini de anlatmanız gerekebilir.
Kendiniz çocuğunuza örnek olup dijital aletlerinizden sosyal medya hesaplarınızdan sık sık uzaklaşın ve ailenizle zaman geçirin ki çocuğunuz da siber dünyanın onu oyalayabilecek tek şey olmadığını anlasın.
Çocuğunuzun her durumda size başına gelenleri anlatamayacağınızı düşündüğünüz durumlarda onun destek alabileceği kişileri kendisine önermeye çekinmeyin.
Çocuğum siber zorbalık görüyorsa ona ne söylemeliyim?
Çocuğunuz çevrimiçiyken tanıdığı veya tanımadığı biri tarafından zorbalık görüyorsa ona söyleyeceğiniz şeyler bellidir:
Çocuğunuza sakin kalmasını, ani tepkiler verip de zorbayı cesaretlendirmemesini söyleyin.
İletişimi hemen kesmesini, zorbayı yok saymasını önerin. Böylece zorba hareketine son verebilir.
Eğer çocuğunuz ona zorbalık yapan kişiyi gerçek hayatta tanıyorsa sakin bir şekilde durmasını isteyebileceğini söyleyin. Ancak bunu yaparken kendisi de zorba olmasın diye onu uyarın. Zorba bu uyarıyı duymazdan geliyorsa da onunla iletişimi kesmesini söyleyin.
Durumu güvendiği bir yetişkine, mümkünse size, haber vermesini söyleyin.
Zorbayı engellemesini ve tüm hesaplarını ondan gizlemesini öğütleyin.
Servis sağlayıcıya haber verebileceğini anlatın. Servis sağlayıcılar bu gibi durumlarda önlem alabilmekteler.
Tehdit edilmenin ne kadar ciddi bir durum olduğunu ve çocuğunuza zorbalığın derecesi tehdit boyutuna geldiğinde polise gitmek gerektiğini anlatın.
Kendisine kötü davranılan bir siteye çocuğunuzun bir daha girmemesini ona bunun önemini mantıklı ve sakin bir şekilde anlatın.
Ona zorbanın mesajlarını saklamasını, hatta ekran görüntüsü almasını, bu mesajların kanıt olduğunu anlatın.
Çocuğum zorbalık yapılan bir duruma şahit olduğunda ona ne yapmasını önermeliyim?
Evet, toplum olarak biz başkalarının arasında geçen olaylara karışmayı pek sevmeyiz; çocuğunuz zorbalık yapılan biri ile karşılaştığında buna müdahil olursa başına bir şey geleceğini ya da zorbanın ona sarabileceğini düşünebilirsiniz. Ancak çevrimiçi durumlarda çocuğunuz kendisini koruyarak da zorbalık mağduruna yardımcı olabilir. Çocuğunuza zorba mağduru bir kişiye yardım edebilmenin güvenli birkaç yolunu gösterebilirsiniz:
Bir yetikliye durumu haber vermesini söyleyebilirsiniz.
Mağdurla özel olarak konuşarak ona nasıl kendisini iyi hissettirebileceğini anlatabilirsiniz. Çocuğunuza, bunu o kişinin iyi yönlerini överek yapabileceği örneğini verebilirsiniz.
Olan biteni bir yetkiliye anlatması gerektiği durumda şahit olduğu durumu nasıl kayıt altına alabileceğini ona gösterebilirsiniz.
Zorbalık durumunu oyunun adminine, sosyal ağın kurallara bakan sorumlusuna ve hatta güvenliğe rapor etmesi gereken durumlar olabileceğini anlatmalısınız.
Çocuğunuzun bir siber zorba olmasını engelleyecek en önemli unsur ise ailenizin internet kurallarının olmasıdır. Kurallar dijital vatandaşlığı da beraberinde getirir. Çocuğunuz kurallara uymadığında ya da kuralların aksine davrandığında bu davranışının aile değerlerinize nasıl zarar verebileceğini bilmeli. İnternetteki bazı sitelerin ve grupların – özellikle çevrimiçi oyun cemaatlerinin - kültürel olarak yapısında kabalık, cinsiyetçilik, zorbalık ya da ırkçılık olabilmektedir. Çocuğunuz bu sitelerde oyun oynuyorsa onun bu tür davranışların doğru olmadığını bildiğinden emin olun ve doğru davranışı benimsemesini öğretin. Size “Ama herkes yapıyor.” diyebilir ama bu davranışların neden yanlış olduğunu sabırla, örneklerle ve duygudaşlığı da işin içine katarak anlatmalısınız. Çocuğunuz, “Ama şaka yapıyorum ki.” de diyebilir. Bu durumda ise ona şaka gibi gelen bir şeyin başkasını üzebileceğini her fırsatta hatırlatın. Dijital ebeveynlik zor bir yetkinlik özellikle de çocuklarımız dijital yerli ve biz ise dijital göçmensek. Ancak ailemizin internet kuralları olursa bu zorluğu aşmamız kolaylaşabilir.
Çocuğunuza siber zorbalıktan kenisini korumasına ve dijital vatandaş olabilmesine destek olabilecek kitaplarımızdan biri Dijital Vatandaşlık Nedir?
Medya okurayarlığı ve etkili iletişimi konu alan diğer kitaplarımızla birlikte çocuklar artık bu konuda yardım alabilecekleri kaynaklara sahipler. Blog yazılarımızla da bu hassas konuyu siz dijital ebeveynlerle paylaşmarak dijital dünyanın istenmeyen olumsuzluklarından hepimizin korunmasını amaçlıyoruz.
Prof. Dr. Meltem Erinçmen Kânoğlu
