ÇOCUĞUNUZA İNTERNETTE PAYLAŞIM YAPARKEN NELERE DİKKAT ETMESİ GEREKTİĞİNİ ANLATIN
Siber dünyada paylaşım yapmak kendini var etmenin, kimlik ve aidiyet kazanmanın, kabul görmenin, ifade özgürlüğü hissi duymanın, görüş belirtmenin, mesaj vermenin, uyarıda bulunmanın, sesini duyurmanın ve kamusal bir alanda bir yığının parçası olarak hareket etmenin bir yolu olarak görünse de özellikle çocuklar için sakıncalı haller de doğurabilir. Bu bağlamda, dijital ebeveynler olarak görevimiz, çocuklarımızın paylaşım yaparken etik ve ahlak kurallarını, duygudaşlığı, kendisinin ve başkasının güvenliğini göz önünde bulundurma yetilerini kazanmalarını sağlamak.
Çocuğuma sosyal medyada yaptığı paylaşımlarının izini nasıl sürdürtürüm?
Çocuğunuz internete girmeye başladıysa ve paylaşımlar da yapıyorsa ona arada sırada dönüp dijital ayak izine bakmasını tembihleyin. Bunu bir arama motoruna adını yazarak yapabileceğini bizzat göstermelisiniz; ancak adını aratması yeterli gelmeyebilir, bu nedenle çocuğunuz hakkında birisi nasıl bilgi toplayabilir sorusunu düşünmelisiniz (takma ad, ikinci ad, adının ve soyadının baş harfleri gibi) ve bu bilgiyi kullanarak da arama motorlarında kendisini araştırmasını ondan isteyebilirsiniz. Bazen çocuklar “.com”lu adlarda kullanabilmekteler, bu nedenle bu uzantılı adları da çocuğunuz kendisi hakkında iz sürerken gözden kaçırmamalı.
Çocuğunuzun sosyal medya hesapları varsa adını sık sık buralardan aratarak başkası sahte bir hesap açmış mı diye bakmaları gerektiğini onlara hatırlatmalısınız. Aynı adda başka birisi olabilir ve kullanıcılar kendisiyle diğer kişiyi karıştırabilirler. Ayrıca, çocuğunuzun adını kullanan sahte bir hesap uygunsuz içerikte paylaşımlar yapıyor da olabilir.
Çocuğumun fotoğrafı başkaları tarafından kullanılmasın diye ne yapmalıyım?
Çocuğunuz arama motorlarının görsel arama sisteminde kendi adını yazarak fotoğraflarını sık sık aratmalı. Bilmelisiniz ki, işi gücü fotoğraflar üzerinde oynamalar yapmak olan kişiler hiç ummadık görseller üzerinde sizi şok edecek düzenlemeler yapabilmekte. Bu konuda çok pimpirikli olmak yerinde bir davranış olur; pişman olmaktansa emin olmak en iyisi.
On yaş altındaki çocuğunuz internet kullanıyorsa paylaştığı fotoğraflara bakmanız onların görsel paylaşımlarla ne tür bilgileri diğer kullanıcılara sunduğunu görmeniz ve ona göstermeniz açısından önemli; çünkü bazen fotoğrafın arka planından adresleri, bulunduğu yerler (okulları gibi) açıkça belli olabilmekte. Ayrıca çocuğunuz hoşuna giden bir görselini paylaştığı zaman bunun kötü niyetli kişilerin neden ilgisini çekebileceğini bilmiyor da olabilir. Pedofili konusunu çocuğunuzla uygun bir dille konuşmanız yerinde olacaktır.
On yaş üzerindeki çocuğunuz ise kullandıkları uygulamaların ya da sosyal medya hesaplarının kullanım şartlarını iyi bilmeliler. Tabii bunun için sizin de bu şartları bilmeniz gerekir. Neden mi? Sosyal medya hesapları veya uygulamalar kullanıcıların bilgileri ve fotoğrafları ile pek çok şey yapma iznini de siz şartları kabul ederken istemiş olurlar. Sonra da bu görseller ve bilgiler üçüncü şahısların eline kolaylıkla geçebilir ve kullanıcıya zarar gelebilir. Çocuğunuz bu durumu iyi bellemeli ve bir ağa ya da uygulamaya katılmadan önce şartları sizinle konuşması gerektiğini bilmeli. Unutmayın ki pek ok sosyal medya ağı hesap açabilmek için 13 yaşında olmayı şart koşar. Tween ve Ergenlik dönemindeki çocukların sexting sorununu da göz ardı etmemek gerekir ancak bu konuyu bir sonraki yazıda ayrıntılı bir biçimde ele almakta yarar var.
Çocuğumun görseli onun izni olmadan kullanıldıysa ne yapmalıyım?
Eğer çocuğunuz size fotoğrafının onu istemi dışında kullanıldığı haberiyle geldiyse ve fotoğraf sıkıntı yaratacaksa, neden paylaştı diye ona kızmamalısınız. Bu şekilde davrandığınızda çocuğunuz sizi sorun çözücü ve onu destekleyici olarak görmekten uzaklaşır ve kendi başına hareket etmeye başlayabilir. Dahası bir başka sorunda sizi doğrudan olayın dışında bırakabilir. Çocuğunuzun sosyal medyada daha büyüyebilecek bir sorunu sizden saklaması isteyeceğiniz son şeydir.
Çocuğunuz başkalarının fotoğraflarını paylaşmadan sahibinden izin almaları gerektiğini bilmeli. Bu durumda başkasının da çocuğunuzun fotoğraflarını paylaşması için kendisinden izin alması gerektiğini biliyor olmalı. Eğer birisi ondan izin almadan fotoğrafını paylaştıysa, çocuğunuz karşı taraftan fotoğrafı silmesini ya da paylaşımı durdurmasını isteyebilir. Bu yöntem genellikle işe yarar. Fotoğrafın paylaşıldığı servis sağlayıcıdan da fotoğrafın kaldırılmasını talep edebilirsiniz. Ancak karşı taraf direnç gösterir ve fotoğrafı paylaşmaya devam ederse o zaman fotoğrafın niteliğine göre şikayet mekanizmalarına veya hukuki adımlara baş vurmanız gerekebilir.
Eğer çocuğunuz 18 yaşın altındaysa paylaşım yapan sosyal ağ kanunlar gereği görseli kaldırmakla yükümlü olabilirler. Pek çok sosyal ağ sahibinden izin alınmadan paylaşılan fotoğrafı kaldırtmak ya da mesajı sildirtmek için kurallarında belirli şartlara sahiptir. Görselin yayılmadığından emin olmak istiyorsanız kullanabileceğiniz bazı hizmet sağlayıcılar da mevcut: TinEye ve Google’ın https://support.google.com/websearch/answer/1325808?hl=en uygulamaları istem dışı paylaşılan bir görselin internette izini sürmenizde yardımcı olabilir. Böylelikle fotoğrafın yerlerini tespit edip silinmesini talep edebilirsiniz.
Eğer çocuğunuzun çıplaklık olmasa bile mahrem olabilecek bir fotoğrafı paylaşılmışsa bir avukatla görüşmenizde yarar var; çünkü kişinin izni olmadan mahrem görsel paylaşılması suç teşkil eder. Bazı durumlarda polise gidilmesinde bile yarar olabilir. Çocuklarımızın internetin kuralları, kanunları olduğunu bilmesi ve bir oyuncak olmadığını kavraması gerekir. Onlara dijital vatandaşlığın sorumlulukları olan bir kimlik olduğunu anlatmalıyız.
Yine de dijital çağın gerekliliği olarak siber dünyanın içinde var olmamak mümkün değil. Belki, çocuğunuz adına bir “.com” uzantılı ad almanız gelecekte onun adını kullanabilecek kişileri engellemiş olur ve çocuğunuz şimdi kullanmasa da daha sonra bu adı severek işlevsel bir şekilde kullanabilir. Dijital ebeveyn olarak çocuklarınıza örnek olmanız çok önemli; bu nedenle sosyal medyada onların bir görselini kendilerinden izin aldıktan sonra paylaşmanız, çocuklarınıza kendi özel hayatlarının, kişisel bilgilerinin ve güvenliklerinin ne kadar değerli olduğunu gösterecektir.
Prof. Dr. Meltem Erinçmen Kânoğlu
Comments